PLEN
Główna Konkurs Rys historyczny Moda damska Moda męska Modrzejewska Ciekawostki E-learning Inne
Modrzejewska
Biografia
Autokreacja
Madame Helena - film
Moda Modrzejewskiej
Kostiumy i suknie
Paleta kolorów
Nauka sztuki krawiectwa damskiego
Bielizna
Zachowane kostiumy
Porcja
Katarzyna Aragonska
Laodamia
Adrianna i Camilia
Rozalinda
Kleopatra
Koronki
Beatrycze
Zakończenie
Fotografia
Helena Modrzejewska i Leopold Kronenberg
INSPIRACJE: Fotogaleria
REKONSTRUKCJE: Opisy strojów i wykroje
Krynolina Radziwiłłówna (1865)
Krynolina z aksamitkami (1865)
Atłasowa (1867)
Krynolina w pasy (1868)
Krynolina z meandrami (1869)
Amazonka (1870)
Turniura balowa 1 (1871)
Turniura balowa 2 (1871)
Maria Stuart (1872)
Córka króla (1873)
Princesska z kwiatkami (1878)
Julia (1878)
Kleopatra (1880)
Princesska z futrem (1880)
Princesska biało-czarna (1882)
Frędzle (1884)
Turniura biała (1885)
Turniura z szabelką (1886)
Balowa z koralikami (1891)
Secesja guziki (1898)
Strój kąpielowy (1900)
Sececja klasyczna (1903)
Adrianna Lecouvreur i Camillia
Barbara Szewczyk
Tytułowa Adrianna to najbardziej sztandarowa rola Modrzejewskiej obok Marii Stuart. Zupełnie dziś zapomniana sztuka była niezwykle popularna w XIX wieku. Adrianna była uważana wówczas za najtrudniejszą kobiecą rolę w dramacie. Modrzejewska zawsze traktowała ją jako rolę popisową. Była to rola tak trudna i tak ostro oceniana przez krytyków, że Modrzejewska bała się nią debiutować w nowych miejscach pracy. Podczas jej pierwszych gościnnych występów w Warszawie została wręcz zmuszona do zagrania tej roli przez konkurencję. Zazdrosne warszawskie aktorki były pewne, że Modrzejewska nie poradzi sobie z tak trudnym zadaniem. Oczywiście myliły się. Kilka lat później, gdy Modrzejewska debiutowała w Stanach Zjednoczonych wybrała właśnie tę sztukę na swój pierwszy występ. Publiczność w San Francisco oszalała na jej punkcie, a Modrzejewska w dzień po debiucie podpisała kontrakt. Gdy wkroczyła na scenę londyńską w 1880 roku zaczęła od zaprezentowania się w dwóch najtrudniejszych sztukach: w „Marii Stuart” i właśnie „Adrianne Lecouvreur”. Dla Modrzejewskiej Londyn był celem najważniejszym. Stany Zjednoczone miały być tylko pomostem. Miejscem gdzie nauczy się języka i spróbuje swoich sił na obcej scenie. Wielka Brytania to ojczyzna jej ukochanego Szekspira, Londyn to obok Paryża ówczesna światowa stolica kultury. W XIX wieku Stany Zjednoczone nie były jeszcze mekką dla aktorów, jaką stały od czasu powstania tam przemysłu filmowego. Przed erą filmu, sceny Europy zachodniej były marzeniem aktorów. Modrzejewska poświęciła niezwykłą uwagę przygotowaniom do występów w Anglii. Stawiała nie tylko na doskonałość gry, ale także kostiumów. Jak zwykle uważała, że postać tworzą nie tylko słowa i gesty, ale także ubiór. Dlatego stroje, które przygotowała do występów w Anglii są jednymi z najpiękniejszych w jej karierze. Modrzejewska nosi w „Adriannie” suknie stylizowane na rokoko, bo akcja dramatu rozgrywa się w XVIII wieku. W jednej ze scen nosi kostium turecki. Zachował się płaszczyk użyty do tej sceny na premierze Adrianny w Londynie 11 grudnia 1880 roku. Płaszcz przechowywany jest w Muzeum Teatralnym w Warszawie i jest w doskonałym stanie!
Płaszcz jest bardzo udaną imitacją, ale nie jest oryginalnie turecki, choć jest prawie identyczny z tymi, jakie kobiety nosiły w tych czasach w Turcji i na Bałkanach. Taki rodzaj płaszcza, zwany yelek posiadał tak samo rozcięte rękawy i ozdobnie wycięte brzegi. Bałkańskie i tureckie kobiety wiązały pasy w podobny sposób, jak to zrobiła Modrzejewska. Aktorka dobrze podpatrzyła również sposób wypełnienia chustą głębokiego dekoltu tureckiej sukni spodniej. O jej fasonie trudno jednak wyrokować na podstawie zdjęcia. Madame Helena używa tu charakterystyczną broszę w kształcie korony, którą możemy dostrzec na wielu innych jej fotografiach, zatem nie powinna ona być częścią orientalnego stroju.
Dodatkowym drobnym elementem odróżniającym oryginalny yelek od tego Modrzejewskiej, to nieznacznie zmieniony fason przodu. Oryginalne yelki zapinane były na wysokości piersi, a Modrzejewska nosi płaszcz całkiem otwarty. Nie wiadomo co sądzić o tkaninie, która została użyta również w innym kostiumie wiele lat później, w secesyjnym stroju bohaterki „Damy Kameliowej”. Nie tylko wzór się powtarza, ale także zdobny brzeg. Po rodzaju tkaniny - wyciskanym turkusowym aksamicie haftowanym złotą nicią - możemy domyślać się, że jest to materiał z kręgu kultury euro-amerykańskiej. Dzięki temu, że znamy kolor tej tkaniny wiemy, jak kolorystycznie przedstawiał się wspaniały kostium do Camilli. Jego pozłacany haft zapewne pięknie odbijał światło na scenie. Kostiumy do „Damy Kameliowej” zawsze były niezwykle efektowne i przyciągały kobiecą publiczność do teatru, bo prezentowały najnowsze trendy mody, jako, że Camilia była bohaterką współczesnej sztuki. Zachowała się także barwiona fotografia tego kostiumu, która została pokolorowana właśnie na zielono. Taką samą barwę nadano plisowanej kryzie i rękawom. Możliwe, że kolorysta widział Modrzejewską w tym stroju i nadał mu prawdziwe kolory. Na zdjęciu rękawy wydają się nieco jaśniejsze od płaszcza, ale nie odbiegają aż tak mocno walorem. Możliwe zatem, że także miały zielonkawy odcień. Dzięki zachowanemu tureckiemu płaszczowi, znamy kolorystykę kostiumu Camilli, który powstał kilka lat później.
Detale kostiumu do roli Adrianny w sztuce „Adrianne Lecouvreur” E. Scribeʼa i E. Legouveʼa, 1880 r. (kostium z kolekcji Muzeum Teatralnego w Warszawie, fot. Barbara Szewczyk). Detale kostiumu do roli Adrianny w sztuce „Adrianne Lecouvreur” E. Scribeʼa i E. Legouveʼa, 1880 r. (kostium z kolekcji Muzeum Teatralnego w Warszawie, fot. Barbara Szewczyk). Detale kostiumu do roli Adrianny w sztuce „Adrianne Lecouvreur” E. Scribeʼa i E. Legouveʼa, 1880 r. (kostium z kolekcji Muzeum Teatralnego w Warszawie, fot. Barbara Szewczyk).
Detale kostiumu do roli Adrianny w sztuce „Adrianne Lecouvreur” E. Scribeʼa i E. Legouveʼa, 1880 r. (kostium z kolekcji Muzeum Teatralnego w Warszawie, fot. Barbara Szewczyk). Detale kostiumu do roli Adrianny w sztuce „Adrianne Lecouvreur” E. Scribeʼa i E. Legouveʼa, 1880 r. (kostium z kolekcji Muzeum Teatralnego w Warszawie, fot. Barbara Szewczyk). Detale kostiumu do roli Adrianny w sztuce „Adrianne Lecouvreur” E. Scribeʼa i E. Legouveʼa, 1880 r. (kostium z kolekcji Muzeum Teatralnego w Warszawie, fot. Barbara Szewczyk). Detale kostiumu do roli Adrianny w sztuce „Adrianne Lecouvreur” E. Scribeʼa i E. Legouveʼa, 1880 r. (kostium z kolekcji Muzeum Teatralnego w Warszawie, fot. Barbara Szewczyk).
Detale kostiumu do roli Adrianny w sztuce „Adrianne Lecouvreur” E. Scribeʼa i E. Legouveʼa, 1880 r. (kostium z kolekcji Muzeum Teatralnego w Warszawie, fot. Barbara Szewczyk). Detale kostiumu do roli Adrianny w sztuce „Adrianne Lecouvreur” E. Scribeʼa i E. Legouveʼa, 1880 r. (kostium z kolekcji Muzeum Teatralnego w Warszawie, fot. Barbara Szewczyk). Detale kostiumu do roli Adrianny w sztuce „Adrianne Lecouvreur” E. Scribeʼa i E. Legouveʼa, 1880 r. (kostium z kolekcji Muzeum Teatralnego w Warszawie, fot. Barbara Szewczyk). Detale kostiumu do roli Adrianny w sztuce „Adrianne Lecouvreur” E. Scribeʼa i E. Legouveʼa, 1880 r. (kostium z kolekcji Muzeum Teatralnego w Warszawie, fot. Barbara Szewczyk).
Camillia
Wspomniana już Camillia - najmodniejsza bohaterka grana przez Helenę Modrzejewską zawsze zniewalała publiczność bogactwem i kunsztem swojej garderoby. Ta tragiczna postać - pierwotnie bohaterka powieści Aleksandra Dumasa syna (wzorowana na prawdziwej osobie) była kurtyzaną obracającą się w wysokich sferach. Poświęcając się dla ukochanego zmarła w niesławie. Jednak za życia królowała na balach i w teatrach wśród najbogatszych Paryżan. Ważnym elementem jej „profesji” było wspaniale wyglądać. Dlatego Camillia bardzo dbała o garderobę. Publiczność wiedziała, że wybierając się do teatru na „Damę kameliową” może spodziewać spektakularnego „pokazu mody”. Ta sztuka była idealnym pretekstem do reklamowania odzieży. Wiele noszonych przez Modrzejewską sukien czy kapeluszy podczas przedstawień pochodziło ze znanych domów mody. Aktorka reklamowała je, grając w nich. Przedstawiony wcześniej płaszcz uszyty z turkusowej wzorzystej tkaniny był ekstrawagancki nie tylko w swoim fasonie (fikuśna kryza, czy szerokie plisowane rękawy), ale także zachwycał fakturą i kolorem tkaniny. Wyrazisty morski aksamit połączony został ze złotą nicią, która odbijając światło dawała bliki, sprawiając wrażenie, że aktorka cała błyszczy. Podobnie bogaty jest drugi secesyjny płaszcz do tej samej roli, który przechowywany jest w Muzeum Narodowym w Krakowie.
Kostium do roli Camilii w sztuce „Dama kameliowa” A. Dumasa syna, koniec XIX w. (kostium z kolekcji Muzeum Narodowego w Krakowie, fot. Barbara Szewczyk). Kostium do roli Camilii w sztuce „Dama kameliowa” A. Dumasa syna, koniec XIX w. (kostium z kolekcji Muzeum Narodowego w Krakowie, fot. Barbara Szewczyk).
Okrycie o długości trzy-czwarte uszyte jest z pięknego prążkowanego materiału o metalicznym połysku z naszytym wzorem dużych strusich czarnych piór połyskujących na brzegach na srebrno. Dekolt i plecy wyhaftowane są dużym wzorem wypełnionym setkami błyszczących paciorków. Jasny materiał strojnego kołnierza naszpikowany jest cekinami. Wzdłuż ramion spływa czarny delikatny tiul ozdobiony cekinami i koralikami układającymi się w kształty motyli. Kołnierz i rozcięcie płaszcza obszyte są puszystymi biało-szarymi piórami, które nakrapiane są czarnymi cekinami. Kto inny mógł nosić tak bogaty płaszcz, jak nie prawdziwa celebrytka! Tylko wielka gwiazda mogła pozwolić sobie na taką ekstrawagancję. Nagromadzenie zdobień mogłoby przywodzić na myśl bardzo kiczowaty ubiór, jednak szata ta zachowuje prawdziwy smak. Jego kolorystyka nadaje mu rys elegancji. Płaszcz to czernie, biele i szarości przebłyskujące srebrem. Modrzejewska była geniuszem w łączeniu dobrego smaku z gustami szerokiej publiczności.
Kostium do roli Camilii w sztuce „Dama kameliowa” A. Dumasa syna, koniec XIX w. (kostium z kolekcji Muzeum Narodowego w Krakowie, fot. Barbara Szewczyk). Kostium do roli Camilii w sztuce „Dama kameliowa” A. Dumasa syna, koniec XIX w. (kostium z kolekcji Muzeum Narodowego w Krakowie, fot. Barbara Szewczyk). Kostium do roli Camilii w sztuce „Dama kameliowa” A. Dumasa syna, koniec XIX w. (kostium z kolekcji Muzeum Narodowego w Krakowie, fot. Barbara Szewczyk).
Płaszcz po rozłożeniu jest półkolem. Jego lewa strona odkrywa profesjonalne maszynowe szycie. Jest dopracowany od początku do końca. Pod tiulową pelerynkę opadającą na ramiona wszyty jest cieniutki jedwab chroniący misternie haftowany tiul przed zniszczeniem i dający piękne białe tło dla czytelności cekinowych wzorów. Pióra użyte do obramowania stroju są piórami kurzymi! Ten mało dostojny ptak, którego pióra rzadko używane są strojach wysokiej klasy, dostarczył tu pięknie prezentujące się małe jasne piórka, które zwinięte w rozetki przyklejone są do brzegów płaszcza. Poprzez brak metki nie wiemy gdzie kostium został uszyty, jednak jakość wykonania świadczy o tym, że nie była to domowa robota. Najprawdopodobniej kostium ten pochodzi z któregoś ze znanych domów mody, w których ubierała się Modrzejewska Mógłby to być Maison Duluc, lub Worth.
Kostium do roli Camilii w sztuce „Dama kameliowa” A. Dumasa syna, koniec XIX w. (kostium z kolekcji Muzeum Narodowego w Krakowie, fot. Barbara Szewczyk). Kostium do roli Camilii w sztuce „Dama kameliowa” A. Dumasa syna, koniec XIX w. (kostium z kolekcji Muzeum Narodowego w Krakowie, fot. Barbara Szewczyk). Kostium do roli Camilii w sztuce „Dama kameliowa” A. Dumasa syna, koniec XIX w. (kostium z kolekcji Muzeum Narodowego w Krakowie, fot. Barbara Szewczyk).
Zachowała się fotografia Heleny Modrzejewskiej w płaszczu z tej samej tkaniny także udekorowanej piórami i cekinami, jednak o trochę innym fasonie. Na zdjęciu opisanym, jako prywatne, Modrzejewska prezentuje się w pelerynie do ziemi, która rozcięta na bokach odsłania strój spodni. Trudno stwierdzić czy peleryna została później skrócona, czy Modrzejewska wykorzystała dwa razy ten sam materiał i te same komponenty. Trudno jednak uwierzyć, iż sfotografowany strój był ubiorem prywatnym. Suknia spodnia wygląda na domową, a niewiarygodnym jest, by Modrzejewska chadzała po domu w tak niepraktycznym stroju, biorąc pod uwagę, że pół swojego amerykańskiego życia spędzała w pociągach, a drugie pół na kalifornijskiej farmie. Znamy inne prywatne zdjęcia Modrzejewskiej w sukniach domowych, zrobione w jej posiadłości w Arden i są to suknie o o wiele prostszym kroju. Poza tym nie przyjętym było fotografować się w atelier w sukni domowej! Wszystko to wskazuje na to, iż był to jednak kostium, a nie ubiór prywatny. Płaszcz zachowany w Muzeum Narodowym w Krakowie opisany jest jako dar rodziny. Ani słowa o tym, do jakiej sztuki powstał. Jednak w Museum Bowers w Santa Ana w Kalifornii ocalał wycinek tkaniny w strusie pióra użytej do tej peleryny i tam opisany jest jako kostium Camilli.
Kostium do roli Camilii w sztuce „Dama kameliowa” A. Dumasa syna, koniec XIX w. (kostium z kolekcji Muzeum Narodowego w Krakowie, fot. Barbara Szewczyk). Kostium do roli Camilii w sztuce „Dama kameliowa” A. Dumasa syna, koniec XIX w. (kostium z kolekcji Muzeum Narodowego w Krakowie, fot. Barbara Szewczyk). Kostium do roli Camilii w sztuce „Dama kameliowa” A. Dumasa syna, koniec XIX w. (kostium z kolekcji Muzeum Narodowego w Krakowie, fot. Barbara Szewczyk).
Kostium do roli Camilii w sztuce „Dama kameliowa” A. Dumasa syna, koniec XIX w. (kostium z kolekcji Muzeum Narodowego w Krakowie, fot. Barbara Szewczyk).
© Muzeum Pałac w Wilanowie 2011. Wszelkie prawa zastrzeżone.
stat