Helena Modrzejewska - ikona stylu

Już u schyłku lat 80. XIX wieku w modzie, podobnie jak w sztuce, coraz wyraźniej zaczęło dawać o sobie znać zmęczenie estetyką historyzmu, zwłaszcza pozbawioną funkcji ciężką dekoracją o formach zaczerpniętych z renesansu, baroku, czy rokoka. Już przed 1890 rokiem ostatecznie wyszła z mody tiurniura, a ponadto spódnice zostały uwolnione od rokokowych draperii spowijających biodra w dekoracyjnych fałdach. Był to pierwszy drobny krok w kierunku reformy kobiecego ubioru, tak by stał się on wygodniejszy i bardziej dostosowany do aktywniejszego trybu życia. Choć nadal suknie sięgały do ziemi, szczelnie ukrywając kobiece nogi, proste kloszowe spódnice pozbawione usztywniających poduszek i stelaży zapewniały niespotykaną od kilku dziesięcioleci swobodę ruchu. W dalszym ciągu jednak nie było mowy o rezygnacji z gorsetu, mimo coraz ostrzejszej kampanii lekarzy i higienistów, dążących do jego wyeliminowania z mody. W okresie secesji wtórowali im m.in. artyści austriaccy związani z Warsztatami Wiedeńskimi, tworząc projekty luźnych nieodcinanych w talii sukien reformowanych, które jednak nie cieszyły się powszechnym uznaniem i na ogól służyły jako niezobowiązujące ubiory domowe. Zapowiedzią zmian było również pojawienie się w końcu XIX wieku pierwszych biustonoszy, chociaż początkowo jeszcze nie stanowiły alternatywy dla gorsetu, gdyż noszono je razem z nim, a później także z półgorsetem kończącym sie pod piersiami.

W latach 90. XIX wieku moda nadal też nie była wolna od spojrzeń wstecz. Tym razem jednak szukano bliższych odniesień – nowym bezpretensjonalnym źródłem inspiracji stały się ubiory prababek z epoki biedermeieru z ich najbardziej charakterystycznym elementem, jakim były ogromne bufiaste rękawy a’la gigot czyli barani udziec, skontrastowane z wąską talią i poszerzającą się ku dołowi spódnicą - określiły one styl ubierania lat 90. XIX wieku. Apogeum mody bufiastych rękawów przypadło na rok 1896 – potem szybko ich szerokość uległa zmniejszeniu.

Pod koniec lat 90. XIX wieku w modzie kobiecej pełne odzwierciedlenie znalazł nowy prąd w sztuce, jakim była secesja, której twórcom przyświecało zintegrowanie wszystkich dziedzin sztuki i rzemiosła artystycznego, tak by nadać jednolity wyraz całemu otoczeniu człowieka, wolny od naśladowania form z przeszłości. Historyczne ornamenty zostały zastąpione przez płynne, niespokojne motywy zaczerpnięte ze świata roślin i zwierząt a ciemne, mocne barwy przez subtelną, stonowaną, często migotliwą kolorystykę, co znalazło też odzwierciedlenie we wzorach tkanin odzieżowych. Charakterystyczna dla secesji falista linia znalazła również odzwierciedlenie w ukształtowaniu idealnej, smukłej i giętkiej kobiecej sylwetki, która miała być zbliżona do litery „S”. Ideał ten odzwierciedlały przede wszystkim graficznie opracowane, finezyjnie wystylizowane ryciny w żurnalach mody, jednak również w rzeczywistości poprzez odpowiedni dobór akcesoriów i krój sukni, a przede wszystkim fason gorsetu starano zbliżyć się do ideału. Typowy secesyjny, stosunkowo długi gorset spłaszczał brzuch, podkreślając pośladki i uwypuklając piersi. Dodatkowo dzięki odpowiedniej podkładce z tyłu na biodrach i mocno zbluzowanemu stanikowi sukni lub szczególnie modnej w tym czasie bluzce uzyskiwano odpowiednie przegięcie kobiecej figury, uwysmuklonej jeszcze za pomocą trenu, który – aczkolwiek w tym wypadku niewielki – pojawił się nawet w ubiorach codziennych. Esowatość sylwetki podkreślała również fryzura z wałkiem włosów nad czołem i duży kapelusz z piórami przesunięty mocno do przodu. Secesyjny wyraz nadawano zwłaszcza sukniom balowym szytym z koronki lub przejrzystych tkanin w delikatnych bladych odcieniach (np. seledyn czy lila) i prześwięcających jedna przez drugą. Efekt migotliwości uzyskiwano ponadto zdobiąc suknie cekinami, strasami i pajetkami, a także pawimi piórami bądź motywami pawich oczek, popularnymi także w zdobieniu wachlarzy. Zwiewne rękawki sukien balowych modelowano na kształt skrzydeł ważki lub motyla. Niespokojną linię w ubiorze balowym i wizytowym dopełniało ponadto, owinięte wokół smukłej szyi, boa ze strusich piór.

Ulubione secesyjne motywy ze świata roślin, zwierząt, ptaków i owadów były szczególnie chętnie wykorzystywane przez jubilerów, ze słynnym francuskim projektantem szkła i biżuterii René Lalique’m na czele. Jego najbardziej znane finezyjne broszki czy zawieszenia zdobione bardzo popularną wówczas emalią przybierały kształty ważek, węży, motyli, pawi czy też uskrzydlonych postaci kobiecych, a także kwiatów kaliny czy ostów.

Stylistyka secesyjna zdominowała styl ubierania do około 1908 roku, kiedy to Paul Poiret stworzył swoje pierwsze kreacje w duchu art déco, rozpoczynając nową epokę w modzie kobiecej.